Sarah Glazer
Kitap dükkanı zincirlerinden birine girdiğinizde yerde uzanmış manga – Japon yazarlar tarafından yazılmış ve çizilmiş, siyah beyaz, kalın çizgi romanlar – okuyan bir genç kızla karşılaşmamanız işten bile değildir.
Mangaları da kapsayan grafik romanlar yıllardır Amerikan gençleri arasında oldukça yaygın durumdalar. Fakat, yayıncıları da şaşırtan bir şekilde “shojo” çizgi romanları (kızlar için olan mangalar) yayıncılık sektöründe oldukça hareketli bir pazar edinmiş durumda. İki yayıncı – Japon şirketi Viz Media, ve Amerikan şirketi Tokyopop – mangalardan uyarlanan animasyon filmleri, TV dizileri, oyuncaklar ve aksiyon figurleri gibi lisanslı ürünlerden gelen 5 milyar doların da yardımıyla 2002’den bu yana neredeyse iki katı büyüyen Amerikan manga piyasasının liderleri konumundalar. Random House Yayın Grubundan Del Rey, shojo piyasasına büyük şekilde giriş yapan ilk New York’lu yayıncı oldu (Japonya’dan Kodansha ile ortaklık kurdu). Del Rey’in geçen yıl ilk çıkardığı ilk 16 manga, toplam bir milyon sattı. Gelecek yıl, bir çoğu genç kızları hedef alan 85’e yakın manga ürününü piyasaya sürmeyi planlıyor.
Shojo – Japonca’da genç kız anlamına gelir – sıklıkla, aşk acısı çekmiş bir genç kızın, erkek arkadaş aramasını ya da yeni bir okula girmek gibi durumlarla uğraşmasını, kabadayılığa maruz kalmasını, ya da bir kumpastan kaçısını anlatır. Kızlara bilim adamı ve samuray savaşçılığı gibi güçlü rollerin verildiği aksiyon hikayeleri de vardır. (Shojo janrı, bazen doğa üstü güçler de vakfedilen kızların gözleri karakteristik olarak tabak şeklinde çizildiği için, “büyük gözler dünyayı kurtarır” şeklinde de anılmaya başlandı.
Fakat, gençlerin hiç değilse bir şeyler okumasından memnun olan aileler ve öğretmenler, genç kızların favori kitaplarının içeriğini duyunca şaşkınlığa uğrayabilirler. En çok satan shojo hikayeleri arasında kadın kıyafeti giyen erkekler ve sihir yoluyla cinsiyet değiştiren karakterler, erkek-kız kardeş romansları, ve 10 yaşındaki erkeklere aşık olan genç kızlar var. Ayrıca shonen ai, ya da erkeklerin aşkı, adında iki olağanüstü yakışıklı genç erkeğin aşklarını anlatan bütün bir alt tür de vardır.
Shonen ai temaları kızlar için olan Japon çizgi romanlarında oldukça yaygınlar (Japon edebiyatında olduğu gibi) fakat, merak uyandıracak bir şekilde, Amerika’daki kızlar arasında da oldukça popüler görünüyorlar. Amerika’daki en büyük manga yayıncısı Tokyopop’un en çok satan serilerinden olan Fake, daha çok mankenlere benzeyen iki New York’lu polis memurunun etrafında geçiyor. Yaşı daha büyük ve daha deneyimli olan polis çömez partnerini 1. cildin ortalarına doğru tamamı sinematik yakın planlarla gösterilen bir fransız öpücüğü ile şaşırtıyor.
Fake, Glendale, Ariz’deki genç kızların istediği bir numaralı manga serisi, ama gençlik hizmetlerinden sorumlu kütüphaneci Kristin Fletcher-Spear, Fake’i en son ciltteki grafik seks sahneleri yüzünden satın almayı reddettiğini söylüyor. Nihayetinde kahramanlarını yatağa sokan 7. cilt Tokyopop tarafından 18 yaşından büyükler için “yetişkin” damgalı olarak poşetlendi. (1. cilt 13 yaş ve üstü içindi.)
Şimdiye kadar, yayıncılar kendi yaş sınırlamalarına dayanıyorlardı, ve birörnek bir yaş sınırlaması uygulayan bir merkezi yönetim kurumu da yoktu. Fletcher-Spear’ın ülke çapında 100 kütüphaneciyle yürüttüğü bir ankete göre, aileler, Judy Blume’dan Roald Dahl’a kadar pek çok kitabın aleyhine kampanyalar düzenlerken, manga hakkında çok az şikayet vardı. Bunun nedeni pek çok ebebeynin mangayı daha önce hiç duymamış olması olabilir. (Viz Media tarafından ortaya konan bir pazar araştırmasına göre, genel nüfüsun %40’ından fazlası mangaya hala aşina değil.) Ayrıca, öğretmenler çizgi romanları genelde ödev olarak vermedikleri ya da kitap raporu yerine kabul etmedikleri için, manganın yerel okul aile birliklerinin dikkatini çekmesi de ihtimal dahilinde görünmüyor.
San Francisco Golden Gate Üniversitesi’nden manga atölyelerine de rehberlik eden kütüphaneci Gilles Poitras, “Manga, bazı kitap türlerinin kütüphane raflarından kaldırılmasında ısrarcı olan insanların radarının altında kalıyor” diyor ve “gelecek bir kaç sene içinde daha fazla meydan okuma bekliyorum” diye ekliyor.
Katharine Kan, Fort Wayne Ind.’deki genç- yetişkin kitapları bölümünde kütüphaneci olarak çalıştığı, 2002’de sona eren 5 yıllık memuriyeti sırasında, manga için pek çok istek geldiğini, ama hikayelerdeki çıplaklıkla ilgili olarak, ıslandığında kıza dönüşen bir erkekle ilgili olan bir mangaya yönelik, sadece bir tane şikayet olduğunu hatırladığını söyledi. Yayıncılar mangaya karşı direnişin ailelerden değil, hiç manga stoğu bulunmayan Baltimore’daki çocuk kitapçısı Joan Fruchtman gibi bağımsız kitapçılardan geldiğini söylüyorlar. Joan Fruchtman “Bunların pek çoğu oldukça şiddetli ve ortaya çıkan sonuç bence edebiyatın olması gerektiği gibi insanın ruhunu zenginleştiren cinsten değildir” diyor.
Amerika’daki shojo çizgi romanları İngilizce’ye genellikle Japonca orjinalinden çevriliyorlar, ve bütün mangalar gibi arkadan öne, sağdan sola okunurlar. Eğer tipik bir shojo’yu normal bir kitap gibi açarsanız, “Durun! Yanlış yönden gidiyorsunuz!” şeklinde bir not görme ihtimaliniz vardır. Buradaki fikir, popüler serilerden Othello’nun da ilk sayfasında (yani son sayfasında) söylendiği gibi “bunun tamamen farklı bir okuma deneyimi olması”dır. Shojo ayrıca kızlar arasında, favori karakterleri gibi giyinmek gibi bir moda çılgınlığı çıkardı; en garibi, masum bir kızın siyah fırfırlı Viktorya dönemi kıyafetleri ve bone ya da saç bandıyla kötü kız görünümüne büründüğü “Gothic Lolita” tipi olsa gerek. Bütün bunlar da bu kitapların kült olmalarına katkıda bulunuyor.
Icv2’in yayıncısı olan Milton Griepp’e göre Manga, yayıncılığın en hızlı büyüyen alanlarından birinin, grafik romanların, itici güçlerinden biri olmuştur. Geçen yıl tek başına manga satışları 2002’deki 55 milyon $’dan, 125 milyon $’a çıkış yaptı ve genç kızlar ve kadınlar manganın okuyucularının %60’ını oluşturuyordu. Tokyopop ve Viz Media’ya göre, şu anda en güçlü pazarı 12-17 yaşları arasındaki kızlar oluşturuyor.
Mangaya adanmış internet sitelerinin ve lise kluplerinin çoğalması hayranlarının mangaya düşkünlüğünü kanıtlar. Ve bunların hepsi de “R-Rated” ve cinsiyetler arası sınırı ortadan kaldıran türden değildir. Şimdiden 11 ciltlik bir dizi olan ve üzerlerindeki bir lanet yüzünden acı çeken doğaüstü bir ailenin yanına taşınan bir kızın maceralarını anlatan Fruits Basket, Icv2 tarafından derlenen, sonuncu “shojo en çok satanlar listesi”nde bir numaradadır. Yayıncısı Tokyopop’a göre son cildin 6 rakamlı bir hasılata ulaşması bekleniyor.
Satış rakamları, bir cildi yarım saat içinde bir kitapçıdan araklayıp kopyalayan ve genellikle kopyalarını arkadaşlarıyla paylaşan shojo hayranlarının sayısını tam olarak kapsamaz. Kütüphaneciler çok fazla okunduğu için kitapların zarar gördüğünden ve kitapların çok çabuk dağılmasından şikayetçiler. Manga başlıkları Brooklyn Halk Kütüphanesinde genellikle en popüler genç-yetişkin kitapları arasındalar. Kütüphaneci Joe Anne Shapiro’ya göre mevcut alınan kitaplar listesindeki en iyi beş genç-yetişkin kitabından dördünü shojo kitapları oluşturuyor. (Bir numarayı fantazi dalında en çok satanlardan Eldest alıyor.) Shapiro, Fruits Basket’in en son sayısının üzerine 90 tane ayırtma konulmuş durumda, diyor.
Fakat, çocuk kitapevi sahibi gibi bazı küphaneciler ve kitapçılar çıplaklık, seks ve şiddetle ilgili endişelerinden ötürü stoklarında shojo bulundurmakta isteksizler. Del Rey başkan yardımcısı ve yayın yönetmeni olan Betsy Mitchell burada yayınlamayı reddettiği japon shojoları için,“Gördüklerim karşısında durmaksızın hayrete düşüyorum. Küçük kızlar için uygun görünen kitaplarda aniden bir kızla bir erkeği yatakta görebiliyorsunuz.” diyor.
Bazı yayıncılar Amerikan pazarı için mangaları sansürlüyorlar. Fakat, çoğu mangalarının saf olduğundan emin olmak için kitapların orijinal Japonca versiyonlarını alan ve online hayran çevirilerini (“fanlations” diye de bilinir) bulan hayranları kızdırma riskiyle de karşı karşıya kalıyorlar. DC Comics – Tokyo’da geçen bir Lord of the Flies olan – Tenjho Tenge’deki bazı cinsel ve şiddet içerikli sahneleri silince öfkelenen okurlar, yayıncıya internet hayran sitelerinden sansürleme yaptığı için saldırdılar.
Mitchell, “Mangaların okuyucu kitlesi herhangi bir şekilde değiştirilmiş olan kitaplardan hoşlanmadığı için sadece sansürlemek zorunda kalmayacağımız dizileri yayınlamak gibi ciddi bir karar aldık.” diyor.
Geçenlerde Manhattan’daki bir Barnes & Nobles’da, 14 yaşındaki Hillary Roberts’ı manga bölümünde yere oturmuş, Akihito Yoshitomi’nin, hastalarını kurtarmak için X-ışınlarını kullanan bir hemşireyle ilgili olan Ray adlı dizisine dalmış bir şekilde buldum. Bana ayrıca, bir oğlanın kız kılığına girip okul oyununda Juliet rolünü kazanışının ve Romeo’yu oynayan androjen görünümlü kıza aşık oluşunun anlatıldığı Emura’nın W Juliet’ini gösterdi.
Bronx Fen lisesinin 10. sınıfında okuyan Roberts bana, “ ‘Supermen’ gibi Amerikan çizgi romanları bana o kadar çekici gelmiyor. Daha çok süper kahramanlar ve kötüyle savaşmak üzerine odaklanıyorlar. Manga daha fantastik ve romantik.” diyor, ve “Bence çizimleri daha sevimli” diye ekliyor. Bu sözler bir bakıma kızların neden uzun zaman önce, gittikçe artan bir şekilde plastik torbalar içinde kusursuz bir şekilde saklanmış çizgi romanları biriktiren yetişkin erkek koleksiyoncuların başını çektiği bir pazar olan Amerikan süper kahraman çizgi romanlarını bıraktığını açıklıyor.
Bazı manga uzmanları shonen ai ve – onun, yaşları daha büyük olan kadınları hedef alan, daha açık saçık versiyonu olan – “yaoi”nin Japonya’daki büyük popülaritesini, geleneksel Japon evliliklerindeki romantizm eksikliklerine ve yakın zamana kadar yaygın olan oldukça sıkı flört kurallarına bağlayarak açıklıyorlar. Japonca çevirmeni ve Dreamland Japan: Writings on Modern Manga’nın yazarı Frederick L. Schodt, Japonya’da manga daha çok “‘id’in serbest bırakılışı gibi” diyor.
Peki neden ‘her yolun var olduğu’ Amerika’daki kızlar bu kitaplardan aynı şekilde etkilensin ki? Lexington, Mass.’deki bir kütüphaneci olan ve bir manga fan klubü işleten, Robin Brener cinsel açıdan “özellikle de yaşları daha küçük olan gençlerdenseniz sizi hikayenin içine sokmadığı için daha güvenli; bağıntı kurup özenilecek bir şey olmadığını anlayabiliyorsunuz.” diyor.
Bazı psikologlar, mangalarda sıklıkla görülen Shakespeare’vari cinsel kimlik değişimlerinin, ayrıca buluğ çağındaki kızlardaki erkeksi tavır ile seksi kadın imajı arasındaki dalgalanmaları da yansıttığını öne sürüyor. Kendini teslim etmekte direnen bir erkeğin, peşindeki yaşça daha büyük bir erkek tarafından alt edildiği standart olay örgüsü hakkında ise kızların geleneksel cinsel rollerin tersine dönmesinden heyecanlanabileceği düşünülüyor.
Haziran ayında, Viz Media Amerikalı kızları hedef alan ilk manga magazin Shojo Beat’i piyasaya çıkardı ve geçen ay Tokyopop altı milyon okuyucusu olan CosmoGirl’de manga serisi yayınlamaya başladı. Her iki yayıncı da ayrıca popüler shojo’nun romanlaştırılmış versiyonlarını yayınlayacaklarını duyurdular. Tokyopop’un ilkbahar serisi en çok satan shonen ai’lerden liseli bir delikanlıyla meşhur bir erkek aşk romanı yazarı arasındaki bir aşkı anlatan (16 ve üstü yaş grubu için) Gravitation’ın roman uyarlamasını da içeriyor. Viz Media da, yeni Shojo Beat kurgu baskısında kızları hedef alan iki roman yayınlayacak. Gelecek ay, lösemi kanserine yakalanan bir kız hakkında olan, Japonya’da tüm zamanların en çok satan aşk romanı Socrates in Love piyasaya sürülecek, ve gelecek yıl başlarında da, motosiklet çetesi üyesi bir kız ve süslü bir Lolita arasındaki bir lise arkadaşlığını anlatan Kamikaze Girls yayınlanacak.
Yayıncılar ayrıca üniversiteye ve daha ilerisine geçiş yapan genç kızların mangayla ilgilenmeye devam etmelerine de güveniyorlar. New York tabanlı olan Central Park Media basımı BeBeautiful’un yayıncısı Masumi Homma O’Donnell, bir yıl önce onun şirketinin Amerika’da tanıttığı yaoi romanlarının ne kadar seksi olurlarsa, kadın okuyucular tarafından o kadar çok tutulduğuna inanıyor. BeBeautiful’un Kizuna’sı gibi bir erkek aşk üçgeninde, erkekler arasında açık saçık aşk sahneleri içeren kitaplar, Borders ve Barnes & Noble da oldukça iyi satıyor ve yetişkin bayanlar en hevesli okuyucu kitlesini oluşturuyor. Kazuma Kodaka’nın Mayıs ayında New York’ta imza gününde toplanan neredeyse 500 hayrandan, ICv2’nin bildirdiğine göre, yalnızca ikisi erkekti ve onlar da bayan hayranlar için imza almaya gelmişlerdi.
Viz Media editörü Eric Searleman “shojo’yla, 14 yaşındaki kızlarda altın madenini bulduk.” diyor ve ekliyor “ Şimdi 20 yaşındaki bayanlar için zemin hazırlamalıyız.”
Endüstri, en çok satan altı Harlequin aşk romanının bu aralıkta çıkacak olan manga uyarlamalarının, 20’likleri cezbedip cezbedemeyeceğini yakından izliyor olacak. Oregon temelli, Harlequin Enterprises ve Dark Horse Comics arasındaki yeni ortak girişim, iki renk-kodlu dizi çıkaracaklar: 13 yaş ve üstü için pembe, daha büyük gençler ve 20’lerinin başında olan okuyucular için mor. Bu yeni ortaklığın başkan yardımcısı Mark Abhorbe, Harlequin, bu girişimin yayınlayacağı kitapları, tipik aşk romanı okuyucusu dışında “daha küçük okuyuculara” ulaştırmak için bir fırsat olarak görüyor, diyor.
Manganın burada olduğundan çok daha fazla yetişkinler tarafından okunduğu Japonya’da 20’den fazla Harlequin kitabı manga olarak piyasaya çoktan çıktı. Geriye Amerikalı kadınların Japonlar kadar “bodice-ripper”ların çizgi roman formatında olmasından hoşlanıp hoşlanmayacağını görmek kalıyor.
En Beğenilen 10 Shojo:
1. Fruits Basket. (Tokyopop, $9.99;13 yaş ve üstü.) Evsiz bir kız, üyeleri, karşı cinsten biri sarıldığı zaman burçlar kuşağı hayvanlarına dönüşen esrarengiz bir aile tarafından evlat edinilir.
2. DNAngel. (Tokyopop, $9.99;13 yaş ve üstü.) Okul öğrencisi bir kız, romantik hisleri uyanınca azılı bir hırsıza dönüşen 14 yaşındaki bir erkeğe aşık olur.
3. Legal Drug. (Tokyopop, $9.99;16 yaş ve üstü.) Pisişik güçleri olan iki genç erkek oda arkadaşı çalıştıkları eczane tarafından esrarengiz görevlere yollanırlar
4. Imadoki. (Viz Media, $9.95; daha büyük gençler için.) Elit bir akademideki genç öğrenciler tarafından dışlanan genç bir kızın tecrübeleri ve romantik etkileşimleri.
5. Gravitation. (Tokyopop, $9.99; 16 yaş ve üstü.) Rock yıldızı olmak isteyen bir lise öğrencisi gencin ünlü bir aşk romanı yazarına kapılması.
6. Tokyo Mew Mew a la Mode. (Tokyopop, $9.99; 10 yaş ve üstü.) 6 kız DNA’larının, soyları neredeyse tükenmekte olan hayvanların DNA’larıyla birleştiğini bulurlar. Dünyayı hayvanları insanlara saldırmak için kullanan uzaylılara karşı savunurlar.
7. Hana-Kimi. (Viz Media, $9.99; daha büyük gençler için.) Bir kız spor yıldızı, Japonya’da erkekler okuluna girmek için kendisini erkek olarak gösterir. Bir erkekle oda arkadaşı olduğundaysa romantik sorunlar başlar.
8. Alichino. (Tokyopop, $9.99; 13 yaş ve üstü.) Onları her bulanın bir dileğini gerçekleştiren yaratıklar ve erkek kardeşini tekrar hayata getirmeye çalışan bir kız hakkındaki fantazi serisi.
9. Descendants of Darkness. (Viz Media, $9.99; daha büyük gençler için.) Ölü insanlara ölümden sonraki hayatlarında yardımcısıyla birlikte eşlik eden ölüm tanrısı hakkında bir dizi.
10. Wallflower. (Del Rey, $10.95; 16 yaş ve üstü.) Bedava kalacak yer karşılığında, korku filmleri seven gotik görünümlü bir kızı, hanımefendiye çevirmek zorunda olan dört delikanlı.
Kaynak: ICv2, Ağustos 2005.
Çeviri: Ahu Paköz
http://www.seruven.org/inceleme.php?id=138
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder