ÇROP 8 Yaşında Yirminci Birinci Yazı: Fritz The Cat

Muzaffer Gümüşsu

---

Fritz The Cat

Bizleri okumaya iten şey nedir? Hatta daha da ilginci, bir şeyler yazıp çizmeye?

Hayatımızın ta en başından beri mi vardır bu duygu yoksa içimizde zamanla mı gelişir?

Sorular sonsuza kadar uzayabilir tabii. Bence asıl önemli olan, böyle güdüleri hayatımızın içine ne denli yedirebildiğimiz, kendi hayatımız ve başka hayatların ortak dünyasına ne kadar dâhil olabildiğimiz gibi geliyor bana.

İşte bu noktada Robert Crumb çıkıveriyor karşımıza. Hem de öyle göklerden, pelerinini dalgalanarak, saçlarını savurarak değil; gayet sıradan bir şekilde: hafif kambur, şişedibi gözlükleri ve mıy mıy konuşmasıyla yürüyerek.

Fritz The Cat; Robert Crumb'ı Robert Crumb yapan karakterlerinden biri. 1965 – 1972 yılları arasında yayınlanıyor, Flaneur Comics'in yayınladığı kitap ise bu hikâyelerin tamamını içeriyor. Yolu değişim ve dönüşüm hareketlerinden, siyasi çıkmazlardan, komünist avından, siyahi haklarından geçen 60'lardan süzülmüş bir karakter. Ve bunu, Kedi Fritz'in bazen poz kesen bohem tavırlarından, bazen Çin ile olan diyalogundan, inceden inceye varlığını hissettiren savaş korkusundan, kısa hikâyelerindeki birden bire toplaşan ve birbirine saydırıp duran huzursuz (ve belli ki kutuplaşmış) kalabalıktan anında sezebiliyorsunuz. Sonu 68 kuşağına giden ve neredeyse tüm dünyada büyük etki yaratan bir dönem bu. Kedi Fritz'in belki de asıl işlevi de burada ortaya çıkıyor: o yıllardan fersah fersah uzaklaşmışken bizi zorlanmadan, olanca naifliğiyle o döneme ışınlıyor.

Belli bir döneme bu vesile ile tanıklık etmek, kendimiz ya da insanlık tarihi hakkında düşünmeye itiyor kesinlikle. Ama Fritz'in vurgulamak istediğim bir başka noktası ise, yüz yıllık çizgi roman tarihinde Robert Crumb'dan sonra gelen çizerlere gerçek bir rol modeli olması, yeni hikayelere ilham verme gücü. (Bunu da ana akım çizgi roman "fabrikasının" yapaylığıyla değil, tam tersine hayatın, sokakların tam içinden çekip aldığı hikâyelerle yapıyor.) Kedi Fritz'den sonra Kötü Kedi Şerafettin'den tutun Heathcliff'e, Blacksad'e kadar uzanan bir yol var karşımızda.

Çizgi romanın kardeş sanat dalı sinemada, yeni yönetmenlerin nerelerden ilham aldığını anlamak için klasiklere bakarız. Fellini'ye, Hitchcock'a bakarız; onların yöntemleri bu işin kitabını yazmıştır, kurallarını koymuştur neredeyse. Bu hemen hemen her sanat dalı için geçerli; sınırlar her ne kadar sonsuz görünse de, ustalar zamanında bu işin kitabını yazmış gibidir. Tom Waits, Bob Dylan için şunu söyler mesela: "Bir marangoz için testere ve tahta ne ise, bir şarkı yazarı için de Dylan aynı şeydir. O keşfedilmeyi bekleyen bir gezegendir."

İşte bu noktada, küçüklüğünden beri çizen eden biri olarak, aynısını Robert Crumb için söylemek istiyorum. Bir müzisyen için Bob Dylan neyse, bir çizer için de Robert Crumb odur. Kedi Fritz başta olmak üzere Robert Crumb'ın işleri, çizgi roman/karikatür/illustrasyon konusunda adeta ders niteliğinde. Kaç kereler onun çizimlerini ders niyetine çalışıp, tarama stilini santim santim öğrenmeye çalıştığımı bilirim.

Belki de çok sıradan olayları, çok sıradan hayatları alıp onları birer hikâyeye dönüştürme konusundaki yeteneği sağlıyor bu ilham verme gücünü. Çizimlerindeki emek ve naiflik, Crumb'ın anlattığı şeyleri servis ederken usta bir garson adeta. Kedi Fritz'de bu bahsettiğim şeylerin izlerini zorlanmadan bulabilirsiniz. Arkasındaki gücü hissetmek zor değil, Robert Crumb 74 yaşında hâlâ yazıp çizmeye devam ediyor ve son söyleşilerinden gördüğümüz kadarıyla da (Kedi Fritz'i, Mr. Natural'ı çıkarabilen bir bünyeden beklediğimiz üzere) o deliliğinden, çocuksuluğundan zerre bir şey kaybetmemiş.

Bu nedenlerle Kedi Fritz (ya da Fritz The Cat) anlattığı şeylerin yanı sıra, Robert Crumb ile tanışma, ona tanık olma kitabı olarak da okunabilir.

Yayıncı Flaneur Comics'e de ayrıca teşekkür etmek isterim. Çizgi roman yayıncılığı konusunda eskiye nazaran oldukça ilerlese de, hâlâ bağımsız çizgi roman ve grafik çizgi roman konusunda neredeyse kurak olan ülkemizde çölde vaha niteliğinde işlere imza atıyorlar. Yayınlarının devamını dilerim, başarılarının da.