Ve Karşınızda Yeni Red Kit!

PARİS- 62 yaşını geçmiş olmasına karşın gerek cazibesinden, gerek hızından milim yitirmemiş “Yalnız Kovboy, Red Kit” Aralık başından beri Fransa ve Frankofon (Fransızca konuşan) ülkelerin ve de kitapçıların, kırtasiyecilerin, büyük gazete bayilerinin vitrinlerinde arzı endam etti. Ama siz Türkiye dışında kitapçılara, “Red Kit” diye sorarsanız, adamlar tuhaf tuhaf suratınıza bakar ve kibarsa, “Anlamadım, bir daha söyler misiniz?” der. Aksi takdirde, “Böyle birini tanımıyorum” veya “Yok, bizde bundan yok”, deyip çıkıverir işin içinden. Sonra çizgi-roman rafları, yenilikler vitrinlerine bir göz atarsanız, aniden tanıdık bir simayla karşılaşırsınız: “L’Homme de Washington / Washington Adamı”. Afilli kıvrık, dikişli beyaz deri şapkası, şık kırmızı fuları, sarı düğmesiz gömleği, sade siyah yeleği, çivit mavisi, paçaları uzunca katlı ‘jeans’i (kot pantalonu), sağından tek kılıfı ve tabancası sarkan kahverengi kemeriyle asorti yumurta topuklu, uzun burunlu kahverengi çizmeleriyle daha 5 metreden seçersiniz. Kapakta, üzerine doğrultulmuş bir sürü tabanca ve tüfek karşısında elleri havada, az şaşkın, az hiddetli, fırsat kollayan ‘kırk yıllık’ (yakında ikinci kırk yılını dolduracak ya) aşina ‘abi’miz Red Kit yer almıştır. Resimde 1983’te ‘genel arzu’ya uyup ağzından düşürmediği sigarasının yerine taktığı saman sapı bile yok olmuştur, ama ta kendisi, bizim Red Kit’tir işte. Yalnızca adı farklıdır: “Lucky Luke”. Siz bakmayın onun adının İngilizce oluşuna, ana dili Fransızcadır. İlk anası ve babası, onu daha sonra ‘evlatlık’ edinecekler de dahil 88 kökenli melezler olsa da ve yaşama mekanı ‘Yeni Dünya’yı (Amerika, Amerika) seçse de o doğuştan ‘Fransızca’dır. Ana dilinin Fransızca olması 110 dile çevrilmesini, 220 milyondan (korsan baskılar hariç) fazla satmasını kuşkusuz hiç engellememiştir. Çünkü o artık evrensel bir ‘kahraman’dır.
xxx
50’li yılların sonunda siyah-beyaz desenler, küçük ebatlarda baskısında Red Kit ile tanıştığımda onun Fransız, Belçikalı, İtalyan veya Amerikalı oluşu umurumda değildi. Hollywood’un lezzetine paha biçilmez kovboy ve şövalye filmlerine oranla onda bulduğum benzersiz bir mizah, o tarihlerde henüz açıklayamadığım aykırı bir bakış beni cezbetmişti. Tommiks, Teksas, Teks, Kinova ve Zagor’u yasaklayan büyüklerim ne hikmetse Red Kit veya Küçük Prens okumama daha anlayışlı davranıyorlardı. Nereden bilebilirdim ki bu çekiciliğin, ‘başarı’nın hamurunda onu Türkçeleştiren, onu uyarlayan, onun ‘balonları’nı dolduran Ferdi Sayışman (1926 – İstanbul) ve sonraları oğlu Şevki’nin de payı var (Hürriyet – 24 Nisan 2005). Baba Sayışman 1954-56 arası Fransızca “Spirou” dergisinde tanıştığı ‘Lucky Luke’ü (Fransızlar Lüki Lük diye telaffuz ediyorlar.) o sıralar etrafındaki iki ayrı dergi, biri taslak diğeri yayınlanan Red Rider ve Bill Kit başlıklarından esinlenerek seçmiş. Bir söylenti de isim babasının Hayalet Oğuz (Oğuz Haluk Alplaçin 1928-1975) olduğundan yanadır (Açık Radyo – 24 Eylül 2007). İşi uzmanlarına bıraktık, fakat bir sorunun cevabını aramadan edemedik. Bir çizgi roman kahramanının adını kendi diline yine İngilizce bir isimle adapte eden başka bir millet var mıdır? Bilemiyorum. Ancak “Red Kit/Lucky Luke” tiplemesinden esinlenerek ilk film çekenlerin ‘Çılgın Türkler’ olduğundan hiç kuşkum yok. Daha 1967’de ‘Abidik-Gubidik’ Öztürk Serengil (1930-1999) rüyasında görüp, ardından da jet hızıyla - muhtemelen - “Çifte Tabancalı Damat” (Yönetmen Nuri O. Ergün) filmini çevirmiştir. Sonraları İzzet Günay (1971) ve Sadri Alışık (1974) da bilfiil Red Kit olmuşlar. Halbuki ilk orijinal canlandırma Lucky Luke filmi 1971’de, başrolünü Terence Hill’in oynadığı normal filmde 1991’de çekilmiştir.
xxx
Red Kit gerçek hikayesiyse biraz daha gerilere dayanır. Dünyada eşi bulunmayan Belçika-Fransa çizgi roman geleneğinin en büyük figürlerinden Flaman kökenli Belçikalı usta Morris (Maurice de Bevere 1923-2001) ilk kez 1946’da “1947 Spirou Almanağı” için yarattığı tiplemesi Lucky Luke’ü “Arizona 1880” başlıklı hikayesiyle tanıtır. Morris hem yazar, hem çizer. Lucky Luke’ün ünlenmesiyse Morris’in kendisi gibi ‘sergüzeşt’, Polonya Yahudisi bir ailenin çocuğu olarak Arjantin’de büyüyen Fransız sanatçı René Goscinny (Paris - 1926-1977) ile 1950’lerin ilk yarısında ABD’de karşılaşmalarıyla başlayan dostluk ve işbirlikleriyle olur. “Asterix” ve “Iznogoud” gibi unutulmaz karakterleri dünya çizgi-roman sanatına, edebiyatına kazandıran Goscinny ölümüne kadar Morris ile Lucky Luke’ün – deyim yerindeyse – senaryosunu yazar. Daha sonra 10 kişi daha kalemi eline alır. Bugün Lucky Luke’ün basımcılarının rakamlarına göre resmi 75 cilde ilaveten 7 ‘yeni serüvenler’, 7 ‘seri dışı’ toplam 89 cilt Lucky Luke macerası mevcuttur. Bir de buna kahramanın sadık salak köpeği Rintintin’in (Rantanplan) serüvenlerini anlatan 17 cilt (Morris çizmiş) ve ufak Red Kit, Kid Lucky’nin (Pearce çizmiş) 2 kitabı eklenirse ortaya 108 ciltlik eşsiz bir ‘külliyat’ çıkar. Hepsi onun kaleminden çıkmasa da tüm hayatını tek kahraman hasreden nadir çizerlerden olan Morris’in “Talihli Luke”ü son üç cildinde çok ciddi iki kalemin eline geçti.
xxx
Morris’in ölümünden sonra yeni nesillerin en önde gelen çizerlerinden Achdé (1961 Lyon doğumlu Hervé Darmenton), yine son yılların senaryo yazarı, taklitçi ve komedyen olarak benzersiz bir kariyer süren Laurent Gerra (1967 Mézériat) Lucky Luke’ü yaşatmağa karar verirler. Achdé’nin çok güçlü karakalemi ve kusursuz karakter taklitçiliğine Gerra’nın dahiyane hicvi katılınca ortaya henüz Morris-Goscinny çifti ayarı lezzette eser çıkmasa da mirasın sağlam ellere devredildiğine dair bir güven geldi. Gerek Rintintin ve külüstür “Düldül” (Jolly Jumper), gerek “Dalton” biraderler ve de bildiğiniz bütün karakterler Red Kit’e eşlik etmeğe devam ediyorlar. “Gölgesinden hızlı silah çeken kovboy”un ilk yıllarında iki kişiyi öldürdüğü söylenir. Ondan sonra hiç kimseyi öldürmeyen, daima ‘safdışı’ bırakan ‘yalnız’ adamın adalet, eşitlik, dürüstlük yanlısı mücadelesini, geçmiş kariyerini günümüzde ‘kritik’ okumak olasıdır. 40’ların dalgalarında doğan Lucky Luke, örneğin 60’ların rüzgarlarında doğan Asterix denli ‘siyasi’ solduyuya sahip değildir. Çağdaş dünyada geçirdiği 62 yıllık hayatında günün koşullarına göre evrilen Lucky Luke, son serüveni “Washington Adamı”nda Teksaslı zengin ve üçkağıtçı bir petrolcünün cumhurbaşkanlığına (kim ola ki?) karşı dürüst başka bir adayı koruyor. Bu arada Bill Kid, Scott Joplin (Afro-Amerikalı Ragtime kralı) gibi kişilikler de kitabı renklendirmişler. Hatta Lucky Luke’ün koruduğu Rutherford Birchard Hayes (1822-1893) ABD’nin 19. cumhurbaşkanı seçiliyor (1877). Ve o her zamanki gibi batan güneşe doğru Düldül’ünü sürüp, ünlü şarkısını mırıldanıyor: “Ben yoksul yalnız bir kovboyum, evimden yurdumdan uzakta...”

-----------------------------------------------------------------------
Red Kit namı diğer Lucky Luke’e ilişkin daha fazla bilgi edinmek isteyenlere:
http://www.bangbangluckyluke.com/ , http://www.lucky-luke.com/

Uğur HÜKÜM

ugur.hukum@gmail.com

Kaynak - Sansürsüz