"Tom & Jerry’yle Kafayı Bulmaya Hazır Mıyız?" Bir Çizgi Filmin Yaratılış Hikayesi

Ümit Kireççi - umitlila@gmail.com

Çocukluk anılarımız arasında eminim ki alkol hiç yoktur. Hele hele çizgi film deyince alkolle yan yana gelen anımız hiç olmamıştır. Evet, belki bizi kendimizden geçirip sarsan, keyif veren yüksek aksiyonlu işler izlemişizdir. Ama Tom & ve Jerry deyince aklımıza bu isimlerin 1821 yılında kaleme alınan bir hikaye, tiyatro oyunu ve çok daha eskilerden romlu bir kokteyl olduğu hiç gelmez.

Bildiğimiz Tom ve Jerry

Bildiğimiz Tom ve Jerry ikilisi bir kediyle farenin eğlenceli mücadelesidir. Muhtemelen bunun dışında bir şey söyleyecek kimse çıkmaz. İşte bir kedi var evini korumaya çalışıyor. Bir de fare var hayatta kalmak için evde kendini zorla misafir ediyor. Kapıda iri bir bekçi köpeği, evin sahibi / sahipleri, sokak kedileri, küçük fare, dişi kedi ve fareler, bazen ördek, bazen balık bu süreçte konuk olurlar bölümlere.

Muhteşem bir müzik, müzikle uyumlu hareketler, konuşmayan iki figürün olağanüstü inandırıcılıktaki eylemleri ve müthiş bir mizahla donanmış gerçekliğin karikatürleştirilmesi.

Kısacası Tom ve Jerry çocukluğumuzun şiddet dolu olup şiddete yönlendirmeyen eğlenceli itiş kakışıydı.

Figaro’nun düğünü, Macar Rapsodisi gibi konserlerdeki zarafet. Üç mouseketeer’in ikili versiyonları. Evladına düşkün Spike’ın (bekçi köpeği) endişeleri. Tom’a rakip gelen kedi ve kedi tipli robotlar… Güzeldi o bölümler. Aksini iddia eden var mı? 

Tarihler 1940’ı gösterdiğinde efsanevi Hanna-Barbera yaratısı olarak ortaya çıkmış Tom ve Jerry. İkilinin ortak çalışması 1958 yılına kadar sürmüş. Daha sonra günümüzde halen devam eden diziye birçok yetenekli yazar ve çizer katılmış her biri kendi dönemi içinde bu çizgi filme yorumlarını katmışlar. Ancak hiç konuşmayan karakterlerin konuşması yakın zamanda gerçekleşmiş. Bununla birlikte ara ara denk gelince göz atıyorum, ev içinde geçen ve gerçekçi bir tarzın komedisi olarak sunulan mücadele uzaya kadar ulaşmış durumda.

Çağın gerekleri veya malzemenin tükenişi Tom ve Jerry’nin naif ve zarif yapısını bozmuş gibidir. Ama tabi bu bir zamanlar çocuk olan benim bakış açıma göre öyle. Oğlum yeni yapımları izlerken gevrek gevrek gülüyor görüyorum. Hani bu noktada çok da şey yapmasam iyi olur… Bir bakıma şöyle özetleyebiliriz durumu: (yeni bölümleri hiç sevmiyorum ama) Efsane devam ediyor.

Sene 1821 ve Tom & Jerry İkilisi Londra’dan El Sallıyor

Tam adı The True History of Tom & Jerry: or, Life in London olan roman İngiliz gazeteci, spor ve popüler kültür yazarı Pierce Egan tarafından kaleme alınmıştır. Yazar, 1811-1820 yılları arasında babası yerine naiplik yaparak krallığı yöneten kral IV. George’un Regency (Naiplik) adı verilen dönemini yansıtmaktadır.

1820 Londrasının sosyetik gece ve gündüz yaşantısını derlemiştir. Bunu da Jerry Hawthorne ile zarif ve sosyetik arkadaşı Corinthian Tom’un ağzından yapmıştır. Bu ikili Londra sosyal yaşantısını, mekanlarını sokak sokak dolaşarak, kıyafet modasını, kanlı horoz dövüşlerini, boks maçlarını, sergileri deneyimlemişlerdir. Bu yolculuk esnasında ikili Londra’nın sosyetik kesimlerinin yanı sıra en yoksul kesiminin de eğlence hayatını yakından gözlemlemişlerdir. Eser son derece eğlenceli bulunmuştur. Özellikle Isaac Richard’la George Cruickshank illüstrasyonları da eseri ilgi çekici hale getirmiştir. Böylece eserde Londra’nın toplumsal panoraması görselleştirilerek okura sunulmuş, bir tür tarihi belge hüviyetine dönüştürülmüştür.

Tom & Jerry, or Life in London’un çok popüler olmasının ardından tiyatrocu William Moncrieff eseri sahneye uyarlamıştır. Bu uyarlama 1821-1823 yılları arasında 3 perdeyle 21 sahneden oluşan bir oyun olarak izleyiciyle buluşmuştur. 1823 yılı itibariyle de New York sahnelerine atlamıştır. Böylece ABD Tom and Jerry’yle tanışmış olur.

Pierce Egan 1828 yılında bu hikayeyi tamamlamış başka eserleri yazmaya yönelmiştir.

Ama bu arada popüler kültüre “sorumsuzca gezen gençler” anlamına gelecek olan Tom and Jerry kavramını hediye etmiştir (kaynak – miki-wihai).

Tom And Jerry Kokteyli

Peki Pierce Egan sadece Tom and Jerry kavramını mı hediye etmiş popüler kültüre?

Hayır!

Yazar aynı zamanda eserinde geleneksel bir Noel içeceği olan eggnog’a rom ve brendi eklemiş, büyükçe bir kupada sıcak servis edilen içeceği yaratmış ve ABD’nin geleneksel eggnog’una alışkanlık yaratacak bir dost yaratmıştır.

Böylece Tom and Jerry ABD toplumunun yakından bildiği ve sosyal yaşantısında yer verdiği bir olguya dönüşmüştür.

Hatta bu olgu öyle bir hale gelmiş ki ortaya bu ismi taşıyan ve bizde hiç tanınmayan ilginç bir çizgi film çıkmış.

Bir Garip Tom And Jerry

1931-1933 yılları arasında yayınlanan kısa ömürlü çizgi film dizisinde tiyatro eserinden veya kokteylden geldiğine inanılan biri uzun (Tom) diğeri kısa (Jerry) iki komik tipleme yer alıyordu. İki stüdyonun ortaklığıyla yaratıldığına inanılan çizgi filmin konusu her bölümde değişmekteydi. Tiplemeler birbirleriyle bağlantısı olmayan işlerde çalışıyor duruma göre absürd mizah türü olaylar yaşıyordu.

Birçok çizgi filmle benzerlik gösteren çizgi film arzu edilen popülerliğe ulaşamadığından 1933 yılında sonlandırıldı.

Ve Tekrar bizim Tom Ve Jerry

Birçok çizgi işinde yer alan Barbera günü gelmiş Hanna’yla tanışarak ekip kurmuştu. Akıllarında “birbirlerine denk akılda iki tiplemenin” eğlenceli mücadelesini anlatan bir animasyon fikri oluşmuştu. Ancak bunu yapımcıya Fred Quinby’ye kabul ettirmekte zorlanmaktaydılar. En nihayet izin çıktığında da akıllarındaki rakip ikiliyi bir tilkiyle bir köpek olarak tasarladılar.

Ancak daha sonra çekilen bir animasyonda ilk kez kediyle fare ikilisi ortaya çıkmıştır: Puss Gets The Boots. Ezop’un ünlü “Kediyle Fare” fablından ilham alan animasyonda kedinin adı Jasper, farenin adı filmde geçmese de kağıt üzerinde Jinx’tir. Ayrıca daha sonra aşina olduğumuz bir başka karakter daha vardır: Siyahi hizmetçi. Hanna, Barbera ve yapımcı Rudolf Ising imzasını taşıyan iş tüm düştü kalktılı komikliklere rağmen tutmayınca rafa kaldırılmış. 

Derken beklenmedik bir şey olmuş, Teksaslı iş kadını Bessa Short stüdyoya başvurarak kedi ve fare desenli kısa animasyonlar talep etmiştir. Üstelik de stüdyoyu ikna ederek rafa kalkan projenin canlandırılmasını sağlamıştır. Bunun üzerine kedi-fare ikilisinin yeniden adlandırılması için yarışma düzenlenmiştir. Animatör John Carr hem erkek kedilere Tom Cat adının verilmesinden dolayı hem de noel kokteylinden ilhamla bu ikiliye Tom ve Jerry adını vermeyi teklif etmiş 50 dolarlık birincilik ödülünü kazanmıştır. Böylece de bizim bildiğimiz Tom ve Jerry start almıştır.

Ancak bir başka ilginç gelişme de 1941 yılında Puss Gets The Boots animasyonunun En İyi Kısa Konulu Çizgi Film dalında Akademi Ödülü adayı gösterilmesidir. Ancak talihsizlik bu ya adaylık sürecinde jenerikte Ising’in adı geçse de Hanna’yla Barbera’nın adları atlanmıştır.

Sonuç

Bu işte…

Zıpır bir yazarın yarattığı komik bir roman tiyatroya uyarlanmış. Romandaki karakterlerin isimleri dillere dolanarak adeta deyime dönüşmüş. Üstelik aynı eserde uydurulan bir içecek deyimleşen isimlerle anılan geleneksel bir alışkanlığa dönüşmüş. Sonra da toplumun aşina olduğu isimler ilgi çekeceği düşüncesiyle çizgi filme uyarlanmış. Ve o kadar şanslıyız ki tarih içinde yitip gidebilecek bu olay iki yetenekli sanatçı sayesinde bir anlamda torunlara kadar ulaşmış.

Ama sonuç olarak artık bu yazıyı okuduysanız yazının başına atıfta bulunarak yazıyorum: Artık Tom and Jerry sözcüğünü her duyduğunuzda aklınıza alkollü kokteyl de gelecek.