Çizgi Düşler'den Modern Western Örnekleri ve Muhafazakar Okur Kitlesi

Ümit Kireççi

...

Bugün herkesin bildiği üzere belki de en geniş fumetti çeşidi yayıncılığını Çizgi Düşler Yayıncılık gerçekleştiriyor. Ancak fumetti'ye ait hemen her türde çizgi romanı okurlarıyla buluşturan yayınevinin başlardaki istikrarlı yayıncılığı şu sıralar sekteye uğramış görünüyor. Bunu fumettinin popülaritesinin azalmışlığına bağlayanlar olduğu gibi yeni okur kitlesinin eğilimlerinin faklılaşmasına bağlayanlar da oluyor. Bense olaya başka bir pencereden bakmak istiyorum. Ve bir okur kitlesini suçlamaktan çok gözlemlerimle temennilerimi paylaşmak istiyorum.

Sinema izleyicilerinin seçim yapma alışkanlıklarını seviyorum. Onlar "türe" veya "ülkeye, yönetmene, yazara, oyuncuya" göre izleyici oluyor, alışılmış kalıpların dışındaki yorumları, aykırılıkları ve farklılıkları beğeni veya eleştiriyle takip ediyorlar. Edebiyat okurları da aynı şekilde takipçisi oluyor sanat eserlerinin. "Underground edebiyat, aşk edebiyatı, fantastik, bilim kurgu..." Sonra yazarına veya ülkesine göre edebiyat takipçileri oluyor ve tekrar ediyorum alıştıkları kalıpların dışındaki eserleri de okuyarak karşılaştırma yapıyor, o alanı destekleyerek ayakta tutuyorlar. 

Çizgi roman alemindeyse bu işler farklı ilerliyor. Gördüğüm kadarıyla çizgi roman okuru "ekol" takibini yapmaya çalışsa da ekol içinde yer alan farklı "tür"leri okumamayı tercih ediyor. Veya farklı kahramanları takip etmiyor. Farklı anlatımları ve deneysel çalışmalara itibar etmediği gibi ufuk açıcı farklı yorumlardan uzak duruyor. 

Özellikle de fumetti okuyan ve iyi bir okur olduğunu öne süren okur kitlesi kendilerine vurulan "muhafazakar" damgasından rahatsız ola ola yine de bildiğinden şaşmıyor, kendini kısıtladığı alan içinde kalarak mutlu mesut yaşamayı sürdürüyor. Çoğunlukla "western" okuru olan bu kesim sadık bir şekilde kahramanını takip ederken farklı ekollere ait çizgi romanları okumamayı tercih ediyor. Comics karışık, manga karman çorman, frankofon sıkıcı gelebiliyor bu kitleye (forum yorumlarına dayanarak söylüyorum bunu). Bazı western başyapıtlarında durum farklı olsa da genel olarak eğilim bu yönde görünüyor. Satış rakamlarına yansımaya bakarsak da saptamanın doğru olduğunu iddia etmek yanlış olmaz. 

Sonra bu okur kitlesinden işittiğim kadarıyla çizgi roman aslında okudukları ekol ve tarzla sınırlıdır. Siyah-beyaz, klasik anlatı şablonu içinde olacak çizgi roman. Ama bu defa da fumettilerin tamamı yaklaşık bu kalıbı takip etseler de bu okur kitlesi "western" dışı yayınları takip etmiyorlar. Çağdaş, modern, bilim kurgu, fantastik, sistem dışı konuları ele alan fumettileri okumuyor bu kitle. Hani bu noktada beklentinin dışına çıkılıyor, gedikli ve entellektüel sinema veya edebiyat hayranlarından hayli farklı bir tutum sergiliyorlar. 

Bir diğer konu da bu okur kitlesinin türe ait yan temaları takip etmekten uzak durmasıdır. Western dendiğinde türe ait ne varsa okuduğunu iddia eden okur kitlesi günümüzde geçen ve westernin içinde yer alan kızılderili sorunu, haksızlık, sömürü temalarını içeren yeni yapıtlardan da uzak duruyor gibidirler. 

Teks, Zagor veya Teksas-Tommiks kategorilerini ballandıra ballandıra anlatan okurların bu yapıtlardan uzak durmaları yine diğer sanat dallarında oluşan izleyici yapısının yanına bile yaklaşamıyor.  

Bunlar naçizane tespitlerim ve şaşkınlıklarım. Gelelim Çizgi Düşler'in çağdaş western örneklerine:

Le Storie - Hikayeler

Kurt Kalbi

Yazar/ Çizen - Carlo Ambrosini

"Kurt binlerce yıldır Kurttur, Jeff... O dereyi geçip seni takip etseydi o köpek olmuş demektir..." 

Kızılderililerin kendilerine verilen bölgelerdeki sefaletlerini ele alan güzel bir hikaye. Basit ve tek atımlık vurucu bir öykü. İnşaatlarda zor koşullar altında yaşayan, mafyanın merhametine kalan, sarhoş yaşayan, gelecek kaygısı taşıyan, asimile olan, köklerinden kopan, birlikteliklerini yitiren bir dünyada kökenlerine geri dönmeye karar veren bir gencin hikayesi... Hak arayışında bir mücadelenin başlangıç öyküsü.

Yaratıcısı/Yazarı - Bruno Enno

Çizenler - Alessandro Poli, Valdambrini Fabio, Alessandro Pastrovicchio, David Furno

2012-2015 

Toplamda 35 sayı çıkan SAGUARO modern bir western olma özelliği taşıyor. 1970'lerde geçen hikayede Saguaro melez bir Navajo yerlisidir ve Vietnam gazisidir. Kızılderili bölgesine dönen Saguaro bu bölgenin ve insanlarının kaderine terk edildiğini görerek haksızlığa başkaldırarak mücadeleye girişir. Sonrasında da FBI adına çalışmaya başlar ve mücadelesini kanunları arkasına alarak sürdürür.

Not - Saguaro, latincesi carnegiea gigantea western sinemalarından hatırladığımız dev kaktüsün adıdır.

Yaratıcıları - Jason Aaron ve R. M. Guéra

2007-212

Scalped, Oglala Lakota yerlilerine ayrılmış olan bölgede geçen bir hikayeye ev sahipliği yapmaktadır. Bu sefer okurun karşısına yine polisiye alt yapı çıksa da yetişkin okuru hedef alan bol küfürlü, cinselliği ve şiddeti sert bir yapı karşılıyor. Kızılderili bölgesinin neredeyse tek sistemli kazanç kapısı olan kumarhanelerin ve kumarhane karşıtlarıyla kızılderili haklarının mücadelesini verenlerin kapışmasını içeren hikayeye bu defa Amerika'dan sanatçılar el atmış oluyor. Toplamda 60 fasikülden oluşan dizi Vertigo'nun en prestijli yayınlarından biri olma özelliğini de taşıyor.