Ümit
Kireççi
...
Çizgi roman sanatı yaşama dair her konuyu ele alarak
yayıncının, yazarın ve çizerin bakış açısına uygun olarak yorumlamakta, diğer
sanat dallarından farklı bir yol izlemeden okuruyla paylaşmaktadır. Din olgusu
da hayatın bir gerçeği olarak çizgi romanın kareler vasıtasıyla kurgulaştırdığı
alanlardan biri olma özelliğine sahiptir.
Çizgi romanın özellikle
“maceracı kahramanlar” üzerinden tanımlanması ve hatırlanması çizgi romanı
dinin ekseninden hiç koparmıyor gibidir. Sonuçta geleneksel kahraman tanımına
uyan kişi belli bir toplumun değerlerinin savunucusudur. Din ve dinin
beraberinde getirdiği ahlak, düzen ve sistem toplumsal değerlerin ayrılmaz
parçalarıdır. Kahraman her durumda bu sistemin bozulmasını önleyerek hizmette
bulunur. Kaldı ki bir toplumun önemsediği erdemlerin hemen hepsi din tarafından
onaylanmıştır ve rol model olarak belirlenmiş kişi olan kahraman bütün bu
erdemlere sahip biri olarak kabul görür. O, örnek alınması gereken biri olarak
yaşar, ölür, hikayesi ise binlerce yıl anlatılarak gelecek nesillerin ona
özenmesi için ölümsüzleştirilir.
İster tek tanrılı dinlerde olsun ister pagan dinlerinde, bir
kişi toplum tarafından kahraman olarak kabul görüldüğünde bir bakıma tanrıların
da temsilcisi olma statüsüne kavuşur. Sonuçta din kendi kendine var olmamıştır.
Bir veya birden çok tanrı dini insanlara göndermiştir. Dahası uygulanımı çeşitli
aracılarla veya bizzat kendileri tarafından denetlenmektedir. Geleneksel kahraman,
eylemleriyle kimi zaman savaşçı, kimi zaman peygamber, kimi zaman inançlı
sıradan biri olarak ortaya çıkarak tanrıların yeryüzündeki temsilcisi
olmaktadır.
Çizgi roman sanatının yukarıdaki kahraman tanımını hiç
değiştirmeden kullandığını iddia etmek yanlış olacaktır elbette. Çizgi romanın
türleri ve alt türleri farklı sanatçıların farklı hayat görüşlerini
yansıttığından kahramana düşen görevler de sanatçının isteğine uygun bir
şekilde farklılaşmaktadır. Belli görüşlerin temsilcisi konumundaki bu kahraman
modeli dini yadsıyan, toplumu eleştiren, toplum değerlerini sorgulayan, ahlak
kavramıyla yüzleşmektedirler. Bu da bu modern kahraman modelinin kendini; karşı
çıkıyor olsa da, dolaylı olarak yine bir şekilde din eksenindeki normlar
üzerinden tanımladığı gerçeğine götürür bizi.
İster macera türü olsun, ister mizah türü, çizgi roman her
türüyle toplumun değerlerini karelerden yansıtan bir anlatı sanatıdır. Din
olgusu da toplum değerlerinin başköşesinde durduğu sürece ayrılmaz parçası olacak
gibi görünmektedir.
Çizgi
Romanda Din
Bugün dünya çizgi romanını ekollere böldüğümüzde karşımıza
Fransız-Belçika ekolü, American Comics ekolü, İtalyan Fumetti ekolü, Japon
Manga ekolü çıkar. Bu ekoller özellikle çizgi tarzıyla baskı formatları
aracılığıyla farlılık göstermektedirler. İçerik olaraksa her gün biraz daha
yakınlaştıklarına tanık oluruz.
Din olgusu ve dinin kullanımı veya sunumu bu ekollerde
yaklaşık olarak aynı şekilde gerçekleşiyor gibidir:
1
– Din kurumlarının çizgi roman yayınları
Bu kategoride yer alan çizgi romanlar bizzat bir din
kurumunun finanse etmesiyle ortaya çıkmaktadır. Hemen her ülkedeki dini kurum, ilk
olarak o toplumun benimsediği dinin gereklerini öğretme amacı gütmektedir bu
çizgi romanlarla. Bunun yanı sıra dinin öğretilerinin ve pratiklerinin
hatırlatılması da bir başka gerekçedir. Misyonerlik ise vazgeçilmez bir
hedeftir. Hemen her ekolün okuruna uygun çizgi romanlar üretilmektedir. Bu
şekilde okura gözünün alışık olduğu çizgi ve anlatım tarzıyla yaklaşılmaktadır.
Bilgilendirici gibi görünen metinler en çarpıcı anlatım teknikleri ve
kurgularıyla okuru etkisi altına alarak ürünü finanse eden dini kuruma bir adım
daha yaklaşılmasını sağlamaktadır.
Bununla birlikte dini kurumların finanse ettiği çizgi
romanların sadece dini içeriğe sahip olduğunu söylemek yanlış olur. Dini
kurumlar topluma aşılamaya çalıştıkları doğru davranış kurallarını dayatmak
için de çizgi roman bastırırlar. Örneğin, gündelik hayatta temizliğin önemi.
Sıradan bir konu gibi görünse de temizlik ve arınma dönüp dolaşıp yine okuru
dine götürür. Biraz daha keskin örneklere bakacak olursak uyuşturucu tehlikesi
ve çocuk istismarı gibi özelde bireyi ilgilendiriyormuş gibi görünen çizgi
romanlar da mevcut batı dünyasında. Dini kurum bireyi uyarıyormuş gibi yaparak
yine toplumu, dolayısıyla da kendini sağlama almaya çalışmaktadır.
Çizgi romanın kolay okunur olması, kitleleri
etkileyebilmesi ve hemen her kültür seviyesindeki okura hitap edebilmesi sebebiyle
özellikle kilisenin gözdesi durumundadır. Son yıllarda ülkemizde çizgi romanın;
bireysel sorunlar hariç, aynı amaçlarla kullanımının arttığına şahit oluyoruz.
2
– Çizgi roman yayıncılığında dini öğeler
Çizgi roman yayıncılığı yapan kurumlar kimi zaman sipariş
üzerine kimi zaman da okur toplayabilmek için dini unsurlar barındıran öyküler
hazırlamaktadır. Papa’nın hayatı, bazı dini hikayelerin seri halinde
kitaplaştırılması, haçlı seferleri gibi tarihi olayların hikayeleştirilmesi bu
kapsamdadır.
Farklı bir okur kitlesine ulaşma çabasının dışında kurgusal
tarihi öykü yayınlama isteği de yayıncıyı aslında bir anlamda dini unsurların
kapsamında kalmaya zorlamaktadır.
Bir çizgi roman sanatçısının tarihin herhangi bir dönemini
ele almaya karar vermesi onu o dönemin kültürünü, siyasetini ve dinini de
kullanmak zorunda bırakmaktadır. Bahsi geçen eser bir edebiyat eseri olsa belki
sanatçının seçimine uygun olarak ona birçok dini betimlemeden uzak durma şansı tanınacaktır.
Buna karşın çizgi romanın yazınsal ve görsel metne sahip olması sanatçıyı ister
istemez kıyafet ve mekanlar konusunda dini unsurları kullanma yoluna itmektedir.
Gerçeklikten uzak fantastik ve korku çizgi romanlarında da
din olgusu gerek yazınsal içerikte gerek imgelerde her şekilde kendine yer
bulmaktadır.
.jpg)
3
– İnanç sahibi çizgi roman karakterleri
Gerçek olaylara dayanmayan kurgularda yer alan çizgi roman
kahramanlarının inançlı olanları da sıkça okurların karşısına çıkar. Çizgi
roman sanatı, macera türü çizgi romanlarda masal, destan ve efsanelerdeki
kalıpları kullanmayı tercih ettiğinden olsa gerek, çizgi romanlar çoğunlukla
kahramanın adıyla anılır.
Masal, efsane ve destanlarda yer alan ve toplum bireylerini
belli bir düşünce ve davranış modellerine göre hareket etmeye teşvik eden
mesajlar bu şablon çerçevesinde çizgi romana aynen aktarılır.
Geleneksel kahramanlar kategorisinde yer alan bu çizgi
roman kahramanlarının büyük bir kısmı daha önce belirttiğim toplum tarafından
onaylanmış davranış kalıplarının tamamına sahip örnek karakterlerdir. Bu tarz
çizgi roman kahramanları toplum değerlerini kanunlar çerçevesinde savunurken
içinde dini esasların da olduğu düzenin bozulmasını engellerler.
Çoğunluğu devam öykülerine sahip dizilerin kahramanı olan
bu çizgi romanlar okuruyla gerçekleşen düzenli buluşmalarda belli inançları
okurlarına aktarırlar. Bu inançların hitap edilen toplumun kabul ettiği dinsel
inancı olması da gerekmemektedir üstelik. Geleneksel kahraman bir tanrıya dua
ederek, tanrısının adını sıklıkla anarak, şaşırma, korkma, heyecanlanma
ünlemlerinde yine tanrısına seslenerek bir inanca sahip olunması gerekliliğine
sürekli olarak vurgu yapar. Örnek olarak şu kahramanlara bakabiliriz: Asterix “Tutatis
aşkına”, Shazam “Holly Cow”, Conan “Crom”, Wonder Woman “Hera”, Superman “Great
Scott!”...
Her biri farklı dinin tanrısına seslense de özünde bir
tanrı inancı model olarak okura sunulmaktadır. Bu sunum sırasında şamanik
törenler, aksesuarlar, tılsımlar, ikonlar, heykeller de yer alabilmektedir.
Örneğin Daredevil adlı kahramanın kostümünün altında boynunda haç
bulunmaktadır, Batman’in yardımcılarından biri olan Huntress koyu Katoliktir ve
kostümünün üzerinde haç taşımaktadır. İtalyan ekolünden Büyülü Rüzgar
Kızılderili şamanıdır ve boynunda büyü kesesi taşımaktadır. Marvel Comics’in
Dr. Strange karakteri evrenin en büyük büyücüsüdür ve hemen hemen her dinin
tanrısıyla bağlantı halinde olmakla birlikte birçoğunun tılsımını üzerinde
taşımaktadır. Yine aynı yayınevinin karakteri olan Dr. Vodoo siyahi bir
büyücü-şamandır ve Afrika kıtasının tüm büyülerini kullanmakta, birçok şamanik
unsuru yüzünde boya, vücudunda dövme, elinde aksesuar olarak taşımaktadır.
Japon çizgi romanında dövüşçü Shaolin rahiplerinden birçok kahramana Shintoizm,
Budizm ve kanto dinlerinin izleri görülür. İtalyan çizgi romanında ise
kahramanların çoğunun inancı belirsizdir. Beylik siyah-beyaz çatışması ön
planda tutularak kahramanın dini inancı okurun gözünden saklanmaya çalışılır.
Bu örnekler çoğaltılabilir.
Özünde toplumun onayladığı erdemlere sahip modeller olarak
sunulan bu kahramanların hangi inancı temsil ettikleri önemli olmamakla
birlikte inanç modelini bir anlamda önerdikleri gözden kaçmamaktadır.
4 – Dini ön plana çıkaran diğer unsurlar
Dini unsurları ön plana çıkarmanın bir yöntemi de
karşıtlarına çizgi roman karelerinde yer vermektir. Madem toplum kuralları var,
o halde bir görüş karşıtı üzerinden de tanımlanmalıdır.
Şeytan, Golem, İblis, Cin, tarikat gibi varlıklar ve
kurumlar bu noktada devreye girerler. Elbette büyü de burada etkin bir rol
üstlenir.
Burada toplumun onayladığı davranış modelinin dışına çıkan,
sapan, sapkınlaşan insanların başına gelecekleri göstermek için hikayeler
hazırlanır, kahramanlar yanlış yola sapanları kurtarır veya hizaya sokar.
Sözgelimi Asterix’de ortaya çıkan bir Kahin insanların
batıl inançlarını sömürebilir. Zagor’daki bir kötü adam Golem’i canlandırarak
kişisel kini için yönetmeye kalkışabilir. DC Comics’in Lady Stix adlı uzaylısı
bir virüsle evrendeki canlıları kendisine tapar hale sokmaya kalkışabilir.
Mephisto adlı şeytan Marvel evrenindeki bazı kahramanların ruhlarını maddiyatla
satın almaya kalkışabilir. Star Wars’daki Sith tarikatı doğruluk yolundan
sapanları toplayarak başkalarına hükmetmek isteyebilir. Kızılmaske’de bir şaman
yalanlarıyla cahil yerlileri yönlendirebilir. Özetlemek gerekirse, geleneksel
yapıya uygun kahraman bu sapkınlıkları durdurarak toplumun inancını korumayı
başaracaktır.
Bu başarı için kahramanların dinsel motiflere sığındıklarını
görmekteyiz. Dualar, ibadetler, onaylanmış dinin din görevlisinden alınan
yardımlar, temiz bir ruhla edilen mücadeleler, kutsal ve aziz kişilerden gelen
yardımlar bunlardan bazılarıdır.
Ayrıca macera unsurları taşımayan dini unsur kullanımlarına
da sık rastlanmaktadır. Çizgi romanlarda kurgusal kahramanın bağlı olduğu dine
uygun ritüellere sahip düğün, cenaze, arınma, dini bayram öykülerine tanık
olmaktayız.
Bu kategori içinde yer alan din olgusu ve ritüellerinin
kullanımın her zaman dini propaganda amaçlı olmadığı gözlemlenmektedir.
5
– Tanrıların metaforik olarak temsil edilmesi
Geleneksel kahramanın dini sistemi temsil ederken tanrıları
da temsil ettiği gerçeğine dönersek karşımıza mitlerin yeniden yorumlanması
çıkmaktadır.
Geleneksel çizgi roman kahramanları günü gelir belli bir
mitin, azizin, panteonun, peygamberin yerine geçebildikleri gibi tanrıların
desteğiyle görev yapmaktadırlar. Tanrı-lar, bu kahramanlarla bizzat iletişim
kurarak onları yönlendirmekte veya görevlendirmektedir. Ya da zaten metaforik
olarak kahraman o tanrıların dünyevi temsilcisi konumundadırlar.
DC Comics’in popüler kahramanlarını bir araya getirerek
oluşturduğu Justice League Of America grubu bunun en iyi örneğidir. Burada
kahramanlar Yunan mitolojisi panteonunun yeniden yorumlanmış tasarımlarıdır
adeta: Superman (gücünü güneşten almaktadır) güneş-ışık tanrısı Apollo, Batman
(korku ve sert mücadeleyi temsil eder) savaş tanrısı Ares, Wonder Woman
(savaşçı bir Amazondur) savaşçı tanrıça Athena, Flash (hızlı koşmaktadır) haberci
Hermes, Green Lantern (yüzüğüyle istediği silahı oluşturabilmektedir) silah
demircisi Hephaistos, Plastik Man (sulu ve ciddiyetsiz biri) sarhoş tanrı Dionysos,
Aquaman (Atlantis kralı) denizler tanrısı Poseidon…
Yine aynı yayınevinin kahramanlarından The Spectre “Wrath
of God” olarak anılmakta olup, görevini bizzat tanrıdan almıştır. Zauriel ise
cenneti bırakarak dünyaya iltica etmeyi tercih etmiş bir melektir aynı yayınevi
çatısı altında.
Zagor’a ise Kızılderili Manitu sık sık yardıma gelmektedir.
Kızılmaske zaten ölümsüz bir ruhtur ve kayalara kazılmış yüzüyle tanrısal bir
varlıktır. Marvel Comics’in Captain Britain karakterini antik Briton tanrıları
desteklemektedir.
Bunların dışında Thor, Herkül, Gılgamış, Samson, Odin gibi
çizgi roman kahramanları da vardır ve bunlar bizatihi o tanrı veya yarı
tanrıların kurgusal yeniden yorumlarıdır.
Son olarak bu kategoride bazı benzerliklerden dolayı dini
karakterlerin isimlerine sahip kahramanlar dahil edilebilir: Cyclops, Angel,
Angela, Shazam, Lilith, Azrael, Jericho, Judas…
6
- Din icat etmek
Çizgi romanlarda sıkça başvurulan yöntemlerden biri farklı
dini verilerden yola çıkarak farklı gezegen, uygarlık, boyut ve gelecek
öngörülerinde dinler icat etmektir.
Bu din icat etmenin özünde yine sanatçı ve yayınevinin
içinde var oldukları toplumun dininin esas alındığı değerler sistemi
bulunmaktadır. Bunun karşısına da yamyamlıktan insan kurban etmeye, ibadet olarak
cinsel ilişkiye girmekten din için savaşmanın da bulunduğu son derece geniş bir
inanç spektrumu yer almaktadır. Metaforik olarak belirli bir dini sistemi
yüceltmeyi amaçlayan bu uygulama aslında çoğunlukla aşırı dindar görüşe bir
karşı duruş sergilemektedir. Bu yolla “laiklik” mesajı verildiği görülmektedir.
Hemen her çizgi romanda yaratılan “sapkın” dinler üzerinden bireyin özgürlüğünü
ön plana çıkaran bir mesaj çıkmaktadır.
Çoğunlukla dünya dışı varlıklara yönelim olsa da dünya
üzerindeki ülkelere, kültürlere ve topluluklara zaman zaman dokunulduğu
görülür. Çiftliklere kapanarak inançlarını gençlere empoze etmek isteyen
intihar eğilimli kan içmeyi ve uyuşturucu kullanmayı teşvik eden, ölüleri
diriltmeye kalkışan, insanların dini inançlarını sömürerek zengin olmak isteyen
tarikat ve cemaatler yine bu kategoride kahramanların mücadele etmeleri gereken
onaylanmayan kurumlardır.
7
– Dine eleştirel bakış, dönüştürme
Başta Fransız-Belçika çizgi roman ekolü olmak üzere hemen
her ekolde dini eleştiren, sorgulayan, alay eden, yozlaştıran veya unsurlarını
serbestçe kullanmayı tercih eden yapıtlara rastlanmaktadır.
Fransız-Belçika ekolünde ve Mangalarda sanatçıların kişisel
seçimleri ön planda olduğundan ateizm başta olmak üzere hemen her tür görüş
serbestçe işlenebilmektedir çizgi romanda.
Amerikan comics endüstrisinde ise durum daha karmaşıktır.
1954 yılında çizgi romana uygulanan sansürde dine ait hükümler uzun süre çizgi
romanı kısıtlamış, bağımsız çizgi roman sanatçılarının dışında yer alan büyük
yayınevleri ancak 1992 yılı itibariyle bu sansürün dışına çıkılabilmiştir.
Çizgi roman sansür kurulunun belirlediği
maddeler arasında din ayrı bir başlık olarak ele alınmıştır. Buna göre:
DİN
1 - Her hangi bir din veya ırk grubunu alaya
almak veya hücum etmek yasaktır.
2 - Her durumda, iyi kötüye üstün gelecek,
suçlu cezalandırılacaktır.
3 - Aşırı cürüm sahneleri (işkence, aşırı
bıçak, tabanca oyunları, fiziki acı, v.b. yasaktır)
4 - Tekrarı mümkün olmayanların dışında, silah
gizleme yöntemleri gösterilmeyecektir.
5 - Bir suçlunun neden olduğu kanun uygulayıcı
ve koruyucularının ölümüyle sonuçlanan öyküler özendirilmeyecektir. Ancak
suçlunun bu alçakça eyleminin sonucunda kanun huzuruna getirilmesi ve
cezalandırılması durumları, bu kuralın dışındadır.
6 - Çocuk kaçırma eylemi ayrıntılı
gösterilmeyecek; suçlu bu eyleminden kazanç sağlayamayacak; sonuçta da mutlaka
cezalandırılacaktır.
7 - Cürüm sözcüğü, derginin kapak adında ki
diğer harflerden büyük olmayacağı gibi, hiçbir zaman bu sözcük tek başına
kapakta yer alamayacaktır.
8 - Ad ve tamamlayıcı adda cürüm sözcüğünden mümkün
olduğu kadar kaçınılacaktır.
Yazılı olmamakla birlikte sanatçıların resmedilen karelerde
kilise ve haç gibi yapılarla ikonları kullanması zorunlu tutulmuştur.
1992 yılında kurulan Image Comics çatısı altında toplanan
sanatçıların bu kuralların dışına çıkmasıyla başlayan süreç comics dünyasının
dini unsurlarına bakış açısını da değiştirmiştir: Şeytanın kendisine peygamber
seçmesini anlatan Spawn bunlardan biridir. Savage Dragon’da tanrıyla şeytanın
saç saça baş başa kavga ederken çizilmesi bir diğeri. Wild C.A.T.S. adlı çizgi
roman dizisi hikayesi ise kilisece ret edilen incillerden birinin üzerine
temellendirilmiştir.
Bağımsız sanatçıların çalışmalarında ise Jesus Hates
Zombies, Battle Pope, Loaded Bible (Jesus vs Vampires) gibi çalışmalara rastlıyoruz.
Sansür kuruluna karşı çıkışın ardından büyük yayınevleri bu
sürece katılarak comics endüstrisinin dini unsurları kullanımında farklı bakış
açıları sunabilmelerine katkıda bulunmuştur.
Kaynakça
-Cehenneme Övgü, Gündüz Vassaf, İletişim, 2007
-Dünya Mitolojisi, Donna Rosenberg, İmge Kitabevi, Ağustos
1998
-Epikten Romansa, Prof. Dr. Sencer Tonguç, İÜ Edb. Fak.
Basımevi, 1988
-Gılgamış Destanı, Çev. Muzaffer Ramazanoğlu, Cumhuriyet,
Kasım 1998
-Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Joseph Campbell, Çev. Sabri
Gürses, Kabalcı, 2010
-Masalın Biçimbilimi, Vladimir Propp, Bilim/Felsefe/Sanat
Yayınları, Çev. Mehmet Rifat – Sema Rifat, 1985
-Mitoloji, Ernest Granger, Çev. Nurullah Ataç, Cem Yayınevi,
1983
-Postmodern Kurtarıcılar, Veysel Atayman, Don Kişot, 2004
-Şeytanın Genel Tarihi, Gerald Messadié, Kabalcı, Çev. Işık
Ergüden, 1998
-Süpermen
Miti, Umberto Eco, Diacritics (Bahar 1972), İtalyancadan
İngilizceye çev. Natalie Chilton, s.14-22’de yer alan yazı, The Role Of the
Reader (Bloomington: Indiana University Press), s. 107-124 içinde yeniden
yayınlanmıştır. (çeviri: Ahmet Gürata), Serüven Dergisi
-Yeryüzü Tanrıları, Liderler, Komutanlar ve Kahramanlar
Psikolojisi, Prof. Dr. Rasim Adasal, Minnetoğlu Yayınları, 1979
3
Action Comics, 261. Sayı, Kapak, DC Comics, Şubat 1960
Asterix, Asterix’in Oğlu, 23. Sayfa, 4. Kare, Çev. Ömer
Erduran, Remzi Yayınevi, Nisan 1998
Büyülü Rüzgar, 126. Sayı, Çev. İnci Aslıer, LAL Kitap, Mart
2013
Conan The King, 30. Sayı, 25. Sayfa, 3. Kare, Marvel Comics,
Ekim 1985
Daredevil, vol. 1 296. Sayı, 29. Sayfa, 1. Kare, Marvel
Comics, Ekim 1001
Dr. Voodoo, vol. 1, 1. Sayı, Marvel Comics, Kasım 2009
Dr. Strange, vol. 1, 31. Sayı, 19-23, Marvel Comics, Temmuz
1991
Whiz Comics, 63. Sayı, Kapak, DC Comics, Mart 1945
Wonder Woman, 166. Sayı, 20. Sayfa, 2. Kare, DC Comics,
Mart 2001
Wonder Woman, 166. Sayı, 10. Sayfa, 4. Kare, DC Comics,
Mart 2001
4
Asterix, Kahin, Mehmet Aşçıoğlu, Remzi Kitabevi, 1997
Countdown To Adventure, DC Comics, 2008
Silver Surfer, vol. 1, 3. Sayı, Marvel Comics, 1968
Star Wars, Klon Savaşları, 5. Cilt, Hakan Buhurcu, JBC
Yayıncılık, Haziran 2010
Zagor, Kristof Kolomb’un Sırrı, Efsanevi Zagor Maceraları: 1, Çev. Zeynep
Akkuş, Maceraperest
Çizgiler, 2001
5
Batman: Sword of Azrael, 1. Sayı, DC Comics, Eylül 1992
Incredible Hulk, 141. Sayı, Marvel Comics, Temmuz 1971
Judas, Tay Yayınları, 1979
Justice League of America, Pain of Gods, DC Comics, Kasım
2004
Lilith, Şeytanla Dörtnala, Çizgi Düşler, Ağustos 2013
The Eternals, Temmuz, Marvel Comics, 1977
The Spectre, DC Comics, 1994-1998
Paradise Lost, 1-3. Sayılar, DC Comics, 1998
Spawn, 9. Sayı, Image Comics, Mart 1993
Tales of Teen Titans, 43. Sayı, DC Comics, 1984
The Avengers, Lionheart of Avalon, 77-81. Sayılar, Marvel
Comics, 2004
The Incredible Hercules, 126. Sayı, Marvel Comics, Şubat
2009
The X-Men, 1. Sayı, Marvel Comics, Ekim 1963
Thor, Sayı 450, Marvel Comics, Ağustos 1992
Zagor, Dünyanın Sonu, Klasik Maceralar Dizisi 72. Cilt,
347-355, Çev. Ay Barka, LAL Kitap, Temmuz 2012
6
Brendon, Emel Altan Ege, Çizgi Düşler, 2013
7
Battle Pope, Funk-O-Tron Publishing, 2000
Jesus Hates Zombies, Alterna Comics, Kasım
2007
Loaded Bible (Jesus vs Vampires), Image Comics, 2006
Savage Dragon, A Talk With God, Image Comics, Haziran 1997
Wild C.A.T.S., 1. Sayı, Image Comics, Ağustos 1992
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder