Telif, Yayıncı Tercihleri, Müşteri Beklentileri vs...

Çizgi romanların aslı gibi basılması, "kendi bünyemize adapte edilmesi" eskiden beri tartışılan bir konudur. Konunun asgari standartlarını iyi tespit etmek lazım bence. Bir kaç faktör etki ediyor:

-Okuyucu/müşteri beklentileri
-Üretici firmanın sözleşme şartları
-Yerel yayıncı tercihleri
-Ekonomik şartlar
-...

Ticari bir meta olarak düşünürsek, çizgi romanın biçimlenmesinde başrolü oynaması gereken birinci faktör okuyucu tercihi olmalıdır. Çünkü müşteri varsa ürün vardır. Yoksa yoktur, bu kadar basit. Ancak bizde bu faktör ne yazıkki birinci planda yer al(a)mıyor. Bir kaç örnek vererek tartışmaya devam edelim. Rodeo ısrarla Dylan Dog'un bazı sayılarının telif nedeniyle Türkiye'de yayınlanamayacağını iddia etmişti. Oysa o sayıların Brezilya'mıydı bir yerlerde yayınlandığını biliyoruz. Bu telif vermeyen sanatçının Bonelli'den ayrılmasından önce de olabilir bilmiyorum. Martin Mystere değişik ülkelerde değişik isimlerle yayınına devam etmiş. Almanya'da Alan Ford gibi mesela. Dylan Dog'un Groucho'su İngiltere'de bıyıksız resmedilmiş vs vs...

İstenildiği takdirde yayınevi bir şeyler yapabilir mi? Bence yapar. Mesela Maceraperest Dylan Dog'un Gorucho'sunu aslanlar gibi Arşak yapmıştı (kötü yapmıştı, okurken Arşak kelimesini içimden Gorucho olarak telaffuz etmek beni geriyordu...). Geçmişte çizgi romanların büyük bölümü isimleri değiştirilerek yayınlandı bizde. The Phantom alakasız bir Kızılmaske'ye dönüştürüldü mesela. Bu kadar aslından uzaklaşma iyi midir değil midir tartışılır. Ancak müşteri beklentilerinin karşılanması gereken asgari standartlar vardır. Mesela ben ısrarla sayfa sayısı konmasını öneririm. Çünkü kitap dağıldığında biraraya getirememe problemi vardır. Okumaya ara verdiğinde nerede kaldığını bilememe problemi vardır, vardır da vardır. Ama yayıncı tercihi bu zahmete katlanmama, orijinali gibi olmasını tercih etme kolaylığı yönündedir. Mal sahibi-biz satın almadığımız sürece onlardır-bir şey diyemeyiz. Yapabileceğimiz tek şey satın almamaktır ki bu yeterli bir yaptırımdır. Ama satın alan olduğu sürece mal sahibi müşteridir, dinlenmesi gerekir. Dinlenmiyorsa bu safhada kalitesiz(müşteri beklentilerinin karşılanamaması) yayıncılık söz konusudur.

Lalkitap Zagor'a başladığında eski Tay kapaklarını hediye vermişti hatırlarsanız. O zamanlar Bonelli'nin bu işe gönüllü olmadığı, "bu kapaklar mı kulllanılıyor yine" diye soruşturduğu söylenmişti(geçmişte Ferri'nin Aslan Şükür'den esinlendiğini düşünürsek, kaplumbağanın çıktığı kabuğu beğenmemesi gibi bir şey). Oysa aynı Bonelli Özel Seri Nathan ve Martin için içerideki kareleri büyütüp siyah beyaz olarak gönderip buna bir de yayınevinden telif parası almıştı. Yayıncı ne yapmıştı derseniz, hiç bir şey yap(a)mamıştı. İlginç örneklerdir bunlar. Yayıncının mücadele edebilmesi için gücü olması gerekir. Aylık 300-500 satış yapan bir yayıncının gücüyle 5000-10000 satan bir yayıncının pazarlık gücü aynı olmayacaktır kuşkusuz. O piyasayı bilmek lazım. Pazarlık yapacak yayıncının arkasına alacağı en büyük güç müşteri gücüdür. Bizim yayıncıların bunun ne kadar farkında olduğunu merak ediyorum. Ülkemizde Winx yayınlayanların arkalarındaki müthiş alım gücüyle sözkonusu ürün için istedikleri her maddeyi sözleşmeye koymaları ne kadar kolaydır kimbilir.

Sonuç olarak benim şahsi görüşüm altında, yayıncı tercihleri birinci planda geliyor diye düşünüyorum. Telif vs ikinci planda geliyor. Gerisi mi? Onlar pek hesaba bile katılmıyor bence.

Selamlar
 
Lami Tiryaki